Stuárus

Stuárus lii monnii tiiŋgâ teikkâ ääši jiešvuotâ, mon puáhtá mittediđ. Stuárrus árvu mitteduvvoo ohtâduvváin, mii lii sooppum meeri tiätu jiešvuođâ. Mittedmist selvâttuvvoo, mon maaŋgâkiärdásâš mittedum árvu lii, jis verdid tom ohtâdâhân. Stuárrus lohoárvu lii taat kiärdoo já tot almottuvvoo taan lohomere já ohtâduv kiärdumrekinistmin.

Vuáđustuárus já suárgusstuárus

Vuáđustuárus lii stuárus, mon ij pyevti suorgiittiđ monnii eres stuárusist. Stuárráámuu uásist enâmijn sehe tiettust kiävtust leijee SI-vuáháduvvâst vuáđustuáruseh já toi ohtâduvah láá miäruštâllum čuávuvávt:

Stuárus	Stuárrus tubdâldâh	Stuárrus ohtâdâh	Ohtâduv tubdâldâh	Čielgiittâs
äigi	t	seekunt	s	Tábáhtusâi ovdánem moonnâmääigist puátteevuotân.
kukkodâh, sirdâšem	l, s, x, r	meetter	m	Kyevti čuogâstuv koskâ.
massa	m	kilugrammâ	kg	Káppáluv jiešvuotâ vuástálistiđ vyemi tovâttâm jotteem.
šleđgâvirde	I	ampeer	A	Šleđgâvárádâs jotteem äigiohtâduvvâst.
liegâsvuotâ	T	Kelvin	K	Tile, mon toovât amnâs ráhtus jotoenergia.
amnâsmeeri	n	mooli	mol	Amnâs ráhtusohtâduvâi meeri.
čuovâvyeimi	Iv	kandela	cd	Čuovâ ađai fotonij meeri komovuotâkulme njeigâ.

Suárgusstuárus vuod lii stuárus, mii lii suorgiittum aainâs-uv kyevti eres vuáđu- teikâ suárgustuárusist. Vyelni motomeh suárgusstuáruseh já toi miäruštâlmeh.

Stuárus	Stuárrus tubdâldâh	Suárgus	Ohtâdâh	Ohtâduv tubdâldâh	Ohtâdâh vuáđuohtâduvâigijn
liähtu	v	$\frac{\text{sirdâšem}}{\text{äigi}}$	$\frac{\text{meetter}}{\text{seekunt}}$	m/s	-
jođálmemvuotâ	a	$\frac{\text{liävtu nubástus}}{\text{äigi}}$	$\frac{\text{meetter}}{{\text{seekunt}}^2}$	m/s²	-
kulmeliähtu	$\omega$	$\frac{\text{tääsikulme nubástus}}{\text{äigi}}$	$\frac{\text{radiaan}}{\text{seekunt}}$	rad/s	-
távjudâh	f	$\frac{\text{tábáhtusâi meeri}}{\text{äigi}}$	Hertsi	Hz	$\frac{\text{1}}{\text{s}}$
vyeimi	F	maaŋah suárguseh	Newton	N	$\frac{\text{kg}\cdot \text{m}}{{\text{s}}^2}$
vyeimi moomeent	M, $\tau$	$\text{vyemi}\cdot \text{moomeentveerdi kukkodâh}$	Newtonmeetter	Nm	$\frac{\text{kg}\cdot {\text{m}}^2}{{\text{s}}^2}$
teedâ	p	$\frac{\text{vyeimi}}{\text{vijđodâh}}$	Pascal	Pa	$\frac{\text{kg}}{\text{m}\cdot {\text{s}}^2}$
energia, pargo	E, W	maaŋah suárguseh	Joule	J	$\frac{\text{kg}\cdot {\text{m}}^2}{{\text{s}}^2}$
piähtu	P	$\frac{\text{energia}}{\text{äigi}}$	Wattâ	W	$\frac{\text{kg}\cdot {\text{m}}^2}{{\text{s}}^3}$
saahâdvuotâ	$\rho$	$\frac{\text{massa}}{\text{saijaasvuotâ}}$	$\frac{\text{kilugrammâ}}{{\text{meetter}}^3}$	kg/m³	-
moolimassa	M	$\frac{\text{massa}}{\text{aamnâsmeeri}}$	$\frac{\text{grammâ}}{\text{mooli}}$	g/mol	-
konsentraatio	c	$\frac{\text{aamnâsmeeri}}{\text{saijaasvuotâ}}$	$\frac{\text{mooli}}{{\text{desimeetter}}^3}$	mol/dm³, M	-
šleđgâvárádâs	Q	$\text{šleđgâvirde}\cdot \text{äigi}$	Coulomb	C	$\text{A}\cdot \text{s}$
keeldâ	U, V, E	$\frac{\text{šleđgâpiähtu}}{\text{šleđgâvirde}}$	volttâ	V	$\frac{\text{kg}\cdot {\text{m}}^2}{\text{A}\cdot {\text{s}}^3}$
resistans	R	$\frac{\text{keeldâ}}{\text{šleđgâvirde}}$	ohmi	$\mathrm{\Omega }$	$\frac{\text{kg}\cdot {\text{m}}^2}{{\text{A}}^2\cdot {\text{s}}^3}$
konduktans	G	$\frac{\text{šleđgâvirde}}{\text{keeldâ}},\frac{\text{1}}{\text{resistans}}$	Siemens	S	$\frac{{\text{A}}^2\cdot {\text{s}}^3}{\text{kg}\cdot {\text{m}}^2}$

Vektor- já skalaarstuárus

Stuárus puáhtá leđe skalaarstuárus teikâ vektorstuárus. Skalaarstuárusist lii tuše styeresvuotâ, mut vektorstuárusist lii lasseen sunde. Skalaarstuáruseh láá ovdâmerkkân massa, šleđgâvirde sehe energia já vektorstuáruseh ovdâmerkkân vyeimi, liähtu já jođálmemvuotâ. Fysiikâst stuárruseh merkkejuvvoo táválávt tubdâlduvâigijn. Skalaarstuárus merkkejuvvoo táválâš pustavijn, mut vektorstuárrus tubdâlduv paajaapeln lii vijve teikâ nuolâ (ovdâmerkkân liähtu lii $\overline{v}$ teikâ $\overrightarrow{v}$) teikâ puustav puáiduduvoo (liähtu $𝐯$).

Käldeeh

Myenster:Käldeeh Myenster:Jurgâlus