Käldeekoodi siijđon Vyeimi (fyysiik)

'''Vyeimi''' ({{k-la|fortis}}, tubdâldâh '''''F''''') lii [[fyysiik|fysikâst]] vuáruvaikuttâs styeresvuođâ kovvejeijee [[stuárus|vektorstuárus]]. [[Aalmugijkoskâsâš ohtâdâhvuáhádâh|SI-vuáháduvvâst]] vyeimi ohtâdâh lii [[Newton (ohtâdâh)|Newton]] já ohtâduv tubdâldâh N. SI-vuáháduv vuáđuohtâdâhhân Newton lii <math>\text{N}=\frac{\text{kg}\cdot \text{m}}{\text{s}^2}</math>.

Káppálâhân čyeccee olesvyeimi muttá káppáluv jototile. [[Mekaniik vuáđulaavah|Newton II laavâ]] mieldi stađâvyeimi <math>\bar{F}</math> addel káppálâhân, mon [[massa]] lii <math>m</math>, [[jođálmittemvuotâ|jođálmittemvuođâ]] <math>\bar{a}</math> nuuvt, ete <math>\bar{F}=m\bar{a}</math>.

Puoh vyeimih šaddeh káppáluvâi koskâsâš [[vuáruvaikuttâs]]âst. [[Mekaniik vuáđulaavah|Newton III laavâ]] mieldi kyevti káppáluv vuáruvaikuttâsâst kuábáš-uv káppálâh čuácá nuubán siämmáá stuorrâ, mut vyestikevâdis vyeimi. Ovdâmerkkân [[Eennâmpállu]] čuácá tom alda leijee káppáluvváid tiädduvyeimi, mut puoh káppáluvah čyecih eennâmpáálun siámmáá stuorrâ, mut vyestikevâdis vyeimi. Eennâmpáálu massa lii kuittâg-uv nuuvt styeres, ete toos čyecee vyeimih iä vaaigut tom jototilán. 

Makroskooppisâš káppálâhân vaigutteijee vuoimijd puáhtá jyehiđ kyevti juávkun: kuoskâttâs- já káidusvuoimijd. Kuoskâttâsvyeimih, tego [[kaco]] já tuuvdâvyeimih, tiättojeh talle ko káppáluvah kuoskâtteh nubijdis. Káidusvyeimih, ovdâmerkkân [[tiädduvyeimi]] sehe šleđgâ- já magneetvyeimih, vuod vaigutteh kukken já toi sirden tuáimih jieškote-uvlágán [[kieddi (fyysiik)|kiedih]]. Aatoomfyysiik lii kuittâg-uv čáittám, ete puoh kuoskâttâsvyeimih šaddeh šleđgâmagneetlâš vuáruvaikuttâsâst. 

Vuoimijd puáhtá jyehiđ konservatiivlâš já láppusâš vuoimijd. Ovdâmerkkân tiädduvyeimi lii konservatiivlâš já [[kaco]] láppusâš vyeimi. Jis puoh systeemist vaigutteijee vyeimih láá konservatiivliih, te systeem [[meekaanlâš energia]] siäilu. Láppusâš vuomij tiet uási tast muttoo liegâsvuottân.

== Vuomij ovtâstittem ==

Jis káppálâhân vaigutteh maaŋgah vyeimih, já toh vaigutteh káppáluv siämmáá čuogâstâhân, te toi ohtsâšvaikuttâs puáhtá rekinistiđ, jis kieđâvuš vuoimijd [[vektor]]in já rekinist taid oohtân. Jis vyeimih čyeccih eres čuogâstuvváid, te toh tovâtteh káppáluv juurrâm já tondiet vuoimijd kalga rekinistiđ taan tábáhtusâst [[vyeimi moomeent|vyeimi momentin]].

== Käldeeh ==
<small>{{Käldeeh}}</small>
{{Jurgâlus
| 1 = :fi:Voima (fysiikka)}}

[[Luokka:Stuáruseh]]